Ne znam da li ste ovo znali, ali preko 40.000 talentovane, asiromašne dece je odškolovano u periodu od 1897. godine do danas uz pomoć humanitarne, neprofitne organizacije Srpsko privredno društvo “Privrednik” osnovano u Zagrebu. Kako za sebe kažu:
oni se zalažu da u ime opšeg dobra svojim radom osnažuju srpsku i druge zajednice u Hrvatskoj, ali i šire u želji da kod mladih podstaknu preduzetnički duh i unaprede položaj srednjeg staleža u društvu, jer srednji stalež je kičma svakog društva.
Ovo društvo je osnovano 1897. godine, a od samog početka svog osnivanja slobodno i dobrovoljno udružuje ljude dobre volje koji žele da pomognu u školovanju mladih. U tom periodu većina srpakog stanovništva živela je u selima i u siromaštvu. Jovan Cvijić, Nikola Tesla, Mihajlo Pupin, kralj Aleksandar Karađorđević i mnogi ugledni ljudi sa ovih prostora pomagali su preko ovog udruženja da se odškoluju neka fantastična, talentovana deca. Ovo društvo je kroz svoju dugu istoriju postojanja, uprkos zabranjivanju njegovog rada ipak postalo jedna od najznačajnijih srpskih organizacija u Austro-Ugarskoj kasnije i u Kraljevini Jugoslaviji.
Srpsko privredno društvo “Privrednik” i Sokolski Savez
Humanost kroz 3 veka
XIX. vek
Sama vizija i svrha organizacije sazrevala je godinama pre osnivanja društva kod uglednih zagrebačkih Srba preduzetnika iz toga vremena, a pre svih kod Vladimira Matijevića, uglednog i uspešnog zagrebačkog trgovca i bankara.
XX. vek
Ovaj vek doneo je najteže trenutke, jer je rad društva “Privrednik” zabranjivan, ali i tri puta obnovilo svoj rad. Prvi put u toku I Svetkog rata, njegov rad zabranjem u vreme postojanja Nezavisne države Hrvatske, a drugi put posle II Svetskog rata. Najteže je bilo kada su uz zabranu rada oduzimali i nacionalizirali imovinu.
XXI. vek
I pored toga, pre tri decenije fondacija “Privrednik” je ponovo nastavila svoj rad u Zagrebu, ali i u Novom Sadu i odškolovala na hiljade učenika i studenata koji su danas uspešni ljudi i profesionalci u svom poslu i žive i rade širom sveta. U ovom veku, fondacija ide duboko ukorenjeno i oslonjeno na tradicionalne stubove aktivnosti društva, ali i dobro prilagođena modernom vremenu i trendovima. I dalje stipendira učenike i studente i okuplja slobodne ljude dobre volje.
Ko je bio osnivač Srpskog privrednog društva “Privrednik”
Pomenula sam vam ime – Vladimir Matijević koji je bio osnivač ovog društva i u to vreme ugledni trgovac i bankar rođen u Gornjem Budačkom na Kordunu u krajiškom području. Svestan problema, načina života i ne tako svetle prespektive svojih sunarodnika, odlučio je da preduzme nešto i to promeni. Podržali su ga viđeniji Srbi iz Hrvatske i uprava Srpske banke koja je osnovana samo par godina pre pokretanja fondacije “Privrednik”.
Na samom početku rada “Privredik” je pomagao deci iz najsiromašnijih ruralnih delova Hrvatske, a ona su tokom školovanja bila smeštana u kuće viđenijih trgovaca, gazda, privrednika koji su ih poučavali trgovini i zanatima kao po dogovoru iz ugovora koji su potpisivali sa “Privrednikom”.
Društvo je imalo svoje inspektore koji su kontrolisali rad gazda i privrednika kod kjih su bila deca. O deci su privrednici brinuli i nakon završenog školovanja ili šegrtskog zanata, sve dok im ne nađu drugog poslodavca ukoliko su želeli da ih otpuste. Time su bili obavezani ugovorom sa društvom “Privrednik”.
Štićenici društva “Provrednik”
Uz pomoć štedno-kreditnih zadruga “Privrednik” je svojim pitomcima pomagao da otvore svoje radnje i tako stektu ekonomsku nezavisnost i samostalnost. Ti nekadašnji pitomci, stvarali su deo mreže onih koji nastavljaju da pomažu nekoj novoj deci da se sklone od siromaštva, stanu na svoje noge i postanu ugledni članovi društva i ojačaju srednju klasu.
Društvo je imalo do 1946. godine oko 10.000 članova koji su plaćali članarinu i učestvovali u aktivnostima društve i oko 6.000 dobrotvora.
Od 1904. “Provrednik” na školovanje šalje i devojčice, a ne samo dečake.
Od 1908. svoju misiju proširuje i na Srbiju.
Tokom godina, “Pirvrednik” je izgradio brojne domove za svoje pitomce u Zagrebu, Rjeci, Slavonskom Brodu, Karlovcu, Gospiću, Vinkovcima, Osjeku, Beogradu, Novom Sadu, Vršcu…
Od 1929. ovo društvo kako bi pomoglo smanjenju siromaštva i druge dece sa ovih prostora, počinje da školuje decu katoličke veroispovesti, a od 1930. godine i decu iz muslimanskih porodica.
Između dva Svetska rata “Provrednik” je imao svoje ogranke u Hrvatskoj, Srbiji, Crnoj Gori, Makedoniji i do počtka II Svetkog rata iškolovao oko 40.000 dece.
Tokom postojanja Nezavisne države Hrvatske, imovina “Privrednika” je opljačkana i uništena, ali po završetku II Svetkog rata nastavlja svoju plemenitu misiju, ali samo na kratko. 1946. godine Rešenje o prestaku rada fondacije donosi ministarka rada Spasenija Cana Babović i tada vlasti “Privredniku” oduzimaju svu pokretnu i nepokretnu imovinu i proglašavaju je opštenarodnom.
Kako bi shvatili kolika je imovina ove fondacije bila, govori činjenica da je svaki veći ili malo veći grad u tadašnjoj Jugoslaviji imao po nekog dobrotvora i nekretninu ili više njih. Na primer, samo u Zagrebu je bilo preko 2.000 kvadrata prostora koji je nacionalizovan, po Vojvodini na desetine šegrtskih domova u 6 gradova i placeva koji su planirani da se na njima gradi.
U centru Zagreba danas postoji Privrednikov dom u kome je sedište, a u Novom Sadu dom Brankovo kolo. Na žalost ništa od oduzete imovine nije uspelo da se vrati foncaciji do danas, ali se u Zagrebu po ugovoru o poklonu vratio jedan vrlo mali deo.
View this post on Instagram
Posle pola veka zabrane rada, ovo fenomenalno društvo nastavlja svoj rad u Zagrebu i Novom Sadu, sa istim ciljem – da pomaže siromašnu, a talentovanu decu.
Ovo društvo danas pomažu donatori iz Srbije, manje opštine u kojima ima Srba u Hrvatskoj, Patrijarh srpski Porfirije i preduzetnici iz Hrvatske, Srbije i drugi.
Da li znate još neku ovakvu organizaciju na prostoru Balkana koja pomaže siromašnoj deci da se odškoluju i zaposli na sličan način kao “Privrednik”? Pišite nam na email: info@naknadnapamet.rs
Izvori:
Strastveni ljubitelj pisanja, čitanja, dobre kafe i crne čokolade. Pasionirani pratilac svojih ideja. Internet preduzetnica i dobra vila vašeg biznisa. Ako ne na Netu, onda me sigurno možete sresti pored neke reke kako šetam i osmatram prirodu oko sebe.